ITSO’dan Bakanlığa Çağrı

Isparta Ticaret ve Sanayi Odası (ITSO) Yönetim Kurulu Başkanı Metin Çelik, inşaat ve gayrimenkul sektörünün sorunlarına ilişkin önemli bir açıklamada bulundu.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın dijital dönüşüm çalışmaları kapsamında Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından kullanılmaya başlanan yapay zekâ tabanlı analiz sisteminin, sahada ciddi uygulama sorunlarına neden olduğunu belirten Başkan Çelik, çözüm bekleyen üç kritik başlığa dikkat çekti.

GİB tarafından geliştirilen yapay zekâ sistemiyle bazı vergisel işlemlerin insan müdahalesi olmadan tamamlandığını hatırlatan Çelik, uygulamanın pratikte karmaşaya neden olduğunu söyleyerek, ITSO olarak üyelerden gelen tüm bildirimleri Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne ilettiklerini ifade etti.

Açıklamasında üç temel sorunu kamuoyuyla paylaşan ITSO Başkanı Metin Çelik şu değerlendirmelerde bulundu:

1. VERGİ DAİRELERİNİN YAPAY ZEKÂ İLE ÖNERDİĞİ TAPU SATIŞ BEDELLERİNİN PİYASA GERÇEKLERİYLE UYUŞMAMASI

“Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından geliştirilen yapay zekâ algoritması, tapu satış işlemlerine ilişkin “önerilen satış bedeli” üretmekte ve bu veri, vergi daireleri tarafından mükelleflere yöneltilen açıklama taleplerine dayanak oluşturmaktadır. Ancak uygulamada şu ciddi sorunlar ortaya çıkmaktadır:

Yapay zekâ tarafından belirlenen değerler, mevcut piyasa dinamiklerini çoğu durumda yansıtmamaktadır. Bazı bölgelerde gerçek piyasa değerinin çok üzerinde (bazı örneklerde %30–%60 fazlasıyla) fiyatlar önerilmektedir. Bu durum, üyelerimize vergi dairesi tarafından “Neden bu bedelin altında satış yaptınız?” şeklinde sürekli sorgulama yazılarının gönderilmesine neden olmaktadır. Eksik beyan şüphesi oluştuğu düşünülerek yapılan bu yazışmalar, mükellef üzerinde gereksiz bir baskı oluşturmaktadır. Gerçek satış bedelleri emsal belgelerle ispatlanmasına rağmen, yapay zekâ tarafından önerilen bedellerin bağlayıcı gibi algılanması uygulamada sorun yaratmaktadır. Uygulama, kayıt dışılığı azaltma amacına hizmet etmek yerine, piyasada güvensizlik, işlem gecikmeleri ve idari yük artışına yol açmaktadır. Bu nedenle öneri niteliğindeki yapay zekâ verisinin bağlayıcı olmadığı hususu açıkça belirtilmeli, algoritmanın bölgesel piyasa verileriyle daha gerçekçi şekilde güncellenmesi gerekmektedir.

2. İNŞAAT RUHSATI ALINDIKTAN SONRA YAPILAN TOPRAKTAN SATIŞLARIN VERGİ AÇISINDAN YANLIŞ SINIFLANDIRILMASI

Sektörün temel finansman yöntemi olan topraktan satışlarda; İnşaata başlanır başlanmaz yapılan erken dönem satışlar, teslimden çok önce gerçekleşmektedir. Buna rağmen bazı vergi incelemelerinde, bu bedeller teslim aşamasındaki değerleme ile karıştırılmakta ve sanki konut fiilen teslim edilmiş gibi değerlendirme yapılmaktadır. Bu uygulama hukuki olarak isabetli olmadığı gibi, mükellefler üzerinde gereksiz bir vergi yükü oluşturmakta ve finansman sürecini olumsuz etkilemektedir. Topraktan satış bedellerinin teslim aşamasındaki nihai değere eşitmiş gibi değerlendirilmesi üyelerimiz açısından önemli bir mağduriyet yaratmaktadır.

3. 2–3 YIL ÖNCE BAŞLAYAN İNŞAATLARDA YAŞANAN OLAĞANÜSTÜ MALİYET ARTIŞLARININ “KÂR” GİBİ ALGILANMASI

Özellikle 2021 sonrası dönemde inşaat sektöründe malzeme fiyatları, işçilik maliyetleri ile enerji ve nakliye giderleri olağanüstü artmıştır. Birçok kalemde %300–700’e varan maliyet farkları oluşmuştur. Bu artışların doğal sonucu olarak proje maliyetleri yükselmiş, ancak satış sözleşmeleri daha önce yapılmış olduğundan firmalar satış fiyatlarını güncelleyememiştir. Bu farkların bazı incelemelerde “kâr edilmiş gibi” değerlendirilmesi hem ekonomik gerçeklikle hem de mükellefin durumu ile bağdaşmamaktadır. Bu nedenle enflasyon kaynaklı maliyet artışlarının yanlış yorumlanmasının önüne geçilmesi amacıyla Gelir İdaresi tarafından açıklayıcı düzenleme yapılması gereklidir.

İfade ettiğimiz bu üç temel soruna ilişkin olarak;

* Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından genelge veya rehber yayınlanması,

* Yapay zekâ modelinin sektör temsilcileriyle birlikte güncellenmesi,

* Topraktan satışlara yönelik vergi uygulamasının netleştirilmesi,

* Enflasyon kaynaklı maliyet artışlarının yanlış yorumlanmasının önüne geçilmesi hayati önem taşımaktadır.”

ITSO olarak üyelerden gelen tüm bildirimlerin Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne resmi olarak iletildiğini belirten Çelik, “Üyesi olduğum TOBB İnşaat ve Taahhüt Hizmetleri Kurulu’nda da bu konuları gündeme aldık ve takibini başlattık. Sektörümüzün sorunlarının çözümü için sürecin kararlı bir şekilde takipçisi olmaya devam edeceğiz.” şeklinde konuştu.